Bir Mühendisin Gözünden, Çelik Evler Depreme Gerçekten Dayanıklı mı?

Türkiye'nin bir deprem gerçeği var ve bir ev sahibi olmak isteyen herkesin aklındaki ilk ve en önemli soru şudur, "Ailem bu çatının altında güvende olacak mı?". Bir mühendis olarak, bu sorunun ne kadar hayati olduğunu biliyorum. Yıllardır hem betonarme hem de çelik yapılar üzerine çalışan biri olarak, size çelik yapıların deprem performansı hakkındaki gerçekleri, teknik terimlere boğmadan, basit ve net bir şekilde anlatmak istiyorum.

Deprem, basit bir fizik kuralıyla binaları etkiler, ne kadar ağır bir kütle, o kadar büyük bir kuvvet. Bir binanın deprem anındaki en büyük düşmanı, kendi ağırlığıdır.

Çeliğin betona göre çok daha hafif bir malzeme olması, onun ilk ve en büyük avantajıdır. Yapı ne kadar hafifse, deprem anında maruz kalacağı sarsıntı kuvveti de o kadar az olur. Bu, binanın depremle daha kolay başa çıkabilmesi anlamına gelir.

Bir deprem sırasında yer, dalgalanarak binayı sallar. Bu salınım karşısında yapının nasıl davrandığı, hayatta kalıp kalmayacağını belirler. Sert ve kırılgan bir malzeme olan beton, esneme kapasitesi aşıldığında ani ve gevrek bir şekilde kırılarak çökebilir. Oysa çelik, esnek (sünek) bir malzemedir. Tıpkı taze bir ağaç dalı gibi, kırılmak yerine bükülür, esner ve şekil değiştirir. Bu esneme hareketi, depremin muazzam enerjisini yutarak sönümler ve yapının tamamen çökmesini engeller. Bu, içindekilere hayati bir kaçış süresi tanır.

Bir yapının güvenliği, sadece malzemesine değil, o malzemeyi bir araya getiren bağlantıların kalitesine de bağlıdır. Betonun kalitesi, şantiyedeki hava koşullarından, suyun miktarından ve ustanın tecrübesinden etkilenen, değişken bir süreçtir. Oysa bir çelik yapının taşıyıcı elemanları, fabrikada, ideal koşullarda, milimetrik mühendislik hesaplarıyla ve sürekli denetim altında üretilir. Cıvata bağlantıları ve kaynaklar, standartlara uygun şekilde kontrol edilir. Bu, yapının her bir birleşim noktasının teorik hesaplamalardaki kadar güçlü ve güvenilir olduğu anlamına gelir.

Elbette, tek başına çelik sihirli bir değnek değildir. Bir yapının deprem güvenliği bir bütündür. Zemin etüdünün doğru yapılması, projenin en güncel deprem yönetmeliklerine (TBDY 2018) göre, uzman mühendisler tarafından tasarlanması ve montajın işinin ehli ekipler tarafından yapılması gerekir. Malzeme ne kadar iyi olursa olsun, proje ve uygulama zayıfsa risk her zaman vardır.

Özetle, evet, çelik yapılar depreme karşı gerçekten dayanıklıdır. Çünkü daha hafif, daha esnek ve daha kontrollü üretilmiş bir yapı sistemi sunarlar. Doğru projelendirme ve doğru uygulama ile birleştiğinde, çelik, sevdikleriniz için sarsılmaz bir güven hissi sunar. Güvenli bir yuva için en önemli karar, doğru malzemeyi ve o malzemeyi en doğru şekilde işleyecek uzman ekibi seçmektir.